Lộ

Trong số những người này, Giang Sầu Dư có ấn tượng sâu sắc nhất đối với Khâu Giác Phi, không phải là bởi giọng nói nặng khẩu âm Đông Bắc kia của anh, mà là bởi cái tính cách cả ngày cứ cười tủm tỉm. Có lẽ bởi anh là sinh viên ngành kỹ thuật, nên anh rất khéo tay hay làm, Khâu Giác Phi cứ khi nào nhàn rỗi là sẽ lúc ẩn lúc hiện trong ký túc xá, trái sửa phải chữa, mang đến vô số tiện lợi cho các bạn học. “Cậu có thể nghĩ cách để làm cho phòng ngủ yên tĩnh một chút được không?” Đổng Chi Hiệp mang vẻ mặt sùng bái, ngồi xổm bên cạnh nhìn Khâu Giác Phi sửa chân bàn. Khâu Giác Phi suy nghĩ: “Trên lý luận hẳn là có thể, chỉ cần chút bông cao su*, có điều bây giờ vật tư thiếu thốn, ngay cả có thể tìm được thì cũng có phần lãng phí quá.” Đầu bên kia phòng ngủ, Phạm Nhân Kiệt đang kể cho mọi người về tin đồn cậu ta nghe được trong trường học: “Này các cậu có biết không? Tôi nghe nói, trong số hiệu trưởng của ba trường, thực ra chỉ có hiệu trưởng Mai của Đại học Thanh Hoa là sẽ tiếp tục đồng hành cùng với trường học, nghe nói hiệu trưởng Tưởng và hiệu trưởng Trương chỉ sợ đến lúc đó đều sẽ có sự bổ nhiệm khác.” “Ôi, tôi chẳng quan tâm ai làm hiệu trưởng đâu, tôi chỉ muốn tìm một chỗ an an tĩnh tĩnh học cho xong đi, về sau về quê nhà, làm chút chuyện vì quốc gia, vì gia tộc.” Tiền Huyền Nghĩa có gia cảnh thanh bần, nghe nói từ nhỏ đã lớn lên ở vùng núi Quý Châu, bởi thành tích ưu tú mới được đặc cách trúng tuyển, thế nên cậu ta học tập cực kì khắc khổ. Giang Sầu Dư đối diện tra từ điển, đọc quyển sách mà ông chủ Lâm đưa cho mình kia, Tôn Hành học ngành xã hội học Nam Khai thò sang: “Sách gì đấy? Tôi thấy cậu coi nó cứ như bảo bối ấy nhỉ.” Giang Sầu Dư không nói gì, chỉ lật mặt bìa lên cho cậu ta xem. “The general theory of… interest money” khẩu âm nói tiếng Anh nửa nạc nửa mỡ kia của cậu ta làm cho Khâu Giác Phi đang sửa chân bàn cũng không nhịn được cười rộ lên, “Cười, cười cái gì! Đây là tiếng Anh kiểu Thiên Tân của tôi, người khác muốn học tôi còn chưa dạy cho đâu nhé.” Giang Sầu Dư bĩu môi: “The general theory of employment, interest and money.” Thanh tuyến của cậu trong trẻo, phát âm tiêu chuẩn, thậm chí còn mang theo hơi thở thuần hậu tựa như được ngâm trong hồng trà. (1) Mọi người đều có chút kinh ngạc, Đổng Chi Hiệp quen cậu bạn cùng trường này đã nửa năm, quyết đoán giới thiệu luôn: “Các cậu hẳn là cũng không biết, Giang Sầu Dư của chúng ta trước kia học trường Trung học Giáo hội, tiếng Anh cũng là học cùng bọn quỷ Tây.” “Vậy sao cậu không đi học ở Yên Kinh?” Phạm Nhân Kiệt hỏi. Giang Sầu Dư vẫn chưa đáp lời, chỉ lo đọc sách của mình, nhưng Tôn Hành ngồi bên cạnh đã thở dài tiếp lời: “Cũng còn may cậu ấy không đi học ở Yên Kinh, các cậu chắc không biết, trường Phụ Nhân Yên Kinh cũng không phải là quốc lập, lần này đã bị chính phủ bỏ lại. Đại học Nam Khai chúng tôi là trường Tư nhân có thể đi tây thiên lần này, cũng phải cảm ơn trời đất tổ tông phù hộ cho.” *tây thiên: theo t nghĩ ở đây muốn nói tới việc các sinh viên cũng di dời về phía tây từ Bắc Bình tới Hồ Nam, vì nó trở thành một sự kiện lịch sử nên có lẽ tôi sẽ giữ nguyên từ này. Nhắc tới chuyện quốc gia, nhớ tới người thân bạn bè sống chết thế nào còn chưa biết, mọi người ai nấy lại thở dài một hơi. “Không ổn, không ổn rồi.” Bạn học phòng bên hô to gọi nhỏ vọt vào, “Thượng Hải bị bao vây! Mắt thấy Nam Kinh Hàng Châu đều không giữ nổi!” Mọi người đều trố mắt, ngay sau đó Dư Hàng, Phạm Nhân Kiệt bỗng khóc lớn lên. Giang Sầu Dư buông sách, lấy một tấm bản đồ ra từ trong túi, mấy người Đổng Chi Hiệp lập tức tới vây quanh. “Đông Bắc sớm đã bị ngụy Mãn* cát cứ, Hoa Bắc trì trệ,” Ngón tay thon dài của Giang Sầu Dư lướt qua dư đồ Dân quốc, tựa như đang nói ra lời tạm biệt với sơn hà cẩm tú này, “Lại nhìn phía nam, Thượng Hải thất thủ, dọc sông Dương Tử hiển nhiên cũng không giữ được… Nếu Vũ Hán cầm giữ không nổi, tôi thấy chính phủ Quốc dân sắp phải chuyển dời căn cứ.” *Ngụy Mãn: hay Mãn Châu Quốc là chính phủ bảo hộ do Đế quốc Nhật Bản lập nên, cai trị trên danh nghĩa Mãn Châu và phía đông Nội Mông, do các quan chức nhà Thanh cũ tạo ra với sự giúp đỡ của Đế quốc Nhật Bản vào năm 1932. Quốc gia này do Đế quốc Nhật thành lập và điều hành, cùng với Phổ Nghi, hoàng đế cuối cùng của nhà Thanh (hay Đế quốc Mãn Châu), nhiếp chính và là hoàng đế trên danh nghĩa. Gọi là “ngụy Mãn” để nhấn mạnh tính chất bù nhìn phục vụ cho chủ nghĩa ly khai và mưu đồ tách riêng, chia cắt lâu dài quốc gia của quân xâm lược Nhật. “Chính phủ Quốc dân một khi chuyển địa điểm, Đại học Lâm Thời hẳn là cũng sẽ không ở lại Trường Sa nữa, quá nguy hiểm.” Tôn Hành cũng hiểu được, sầu thảm nói, “Các anh em, chuẩn bị đi thôi, có lẽ chúng ta lại sắp phải lên đường rồi.” “Thôi thôi thôi, đừng nói lên đường lên đường, nghe đã không may mắn.” Đổng Chi Hiệp phỉ nhổ, “Dùng từ xuất phát, khởi hành, xuất chinh, từ nào cũng được.” Khâu Giác Phi nhẹ giọng nói: “Không phải vẫn là luôn ở trên đường hay sao.” Anh vừa mới mở miệng, Phạm Nhân Kiệt cũng không tiện khóc nữa, dù sao người trong đầy phòng này, đại đa số ở quê nhà đã sớm bị chiếm đóng dưới gót sắt quân Nhật, nhất là Khâu Giác Phi nhà ở ba tỉnh miền Đông Bắc. “Được rồi, việc cấp bách bây giờ chính là tính toán xem trường học định bố trí chúng ta như thế nào.” Đổng Chi Hiệp nhíu mày, “Tôi nghĩ hẳn là giống như lúc đi Trường Sa, dọc đường đi này mọi người lại tự mình chuẩn bị lộ phí.” Mọi người lại một hồi sầu khổ, đều là sinh viên nghèo, ai lại so mình dư dả hơn ai, Giang Sầu Dư nhìn chữ cái tiếng Anh rậm rạp trong tay, tâm tư đã không đặt trên sách vở từ lâu, khi rời khỏi Bắc Bình, cha mẹ cậu nói sẽ đi xa để tị nạn, dàn xếp xong sẽ liên hệ với cậu, nhưng cậu tới Trường Sa đã hơn mười ngày, ngay cả một bức thư hay điện báo cũng không nhận được, thật sự không thể không làm cho lòng người hoảng sợ tới xa xót. “Chờ chút đi,” Khâu Giác Phi đột ngột nói, trên mặt anh đã rút đi ý cười phấn chấn ngày thường, trông càng giống một người thanh niên kiên nghị hơn, “Tôi không tin, thiên hạ to lớn như vậy, lại không dung được nổi dưới một cái bàn học!” (2) Thủ đô bị chiếm đóng, khi cái tin 30 vạn đồng bào bị tàn sát đớn đau được truyền tới, Giang Sầu Dư đang học tiết kinh tế, cùng các bạn học cùng ngành gà gật mơ màng sắp ngủ nghe giảng Principles of Economics của Marshallian. (3) Một nhân viên trong trường chạy vào, ghé tai giáo sư nói gì đó, vẻ mặt giáo sư dại ra, phấn viết bảng trong tay ông bỗng xẹt mạnh, phát ra một tiếng rít thật chói tai. Sau khi nhân viên trường học kia rời khỏi, giáo sư xoay người lại, mọi người lúc này mới nhận thấy giáo sư trước giờ vẫn luôn chú trọng dáng vẻ, hỉ nộ không hiện giờ khắc này trên trán lại nổi gân xanh, sắc mặt trướng lên đỏ bừng. “Ở đây có sinh viên nào quê Nam Kinh không?” Không biết đã qua bao lâu, giáo sư mới run rẩy mở miệng. Sau trận Thượng Hải*, Nam Kinh bị chiếm đóng gần như là kết cục đã định, thế nên mọi người cũng không quá kinh ngạc, có một hai sinh viên Nam Kinh giơ tay lên, trong phòng im phăng phắc. Ánh mắt giáo sư thê lương thương xót: “Các em từ khi đến đây có liên lạc với người nhà chưa?” Ông nghĩ, lại nói thêm, “tiết học này tôi cho các em nghỉ, các em hãy tới phòng giáo vụ ngay lập tức.” Mấy người kia lảo đảo đi rồi, một lúc sau, giáo sư mới có thể sắp xếp lại dòng suy nghĩ, tiếp tục giảng bài. Bóng ma nghi vấn trong lòng nhóm người Giang Sầu Dư vẫn kéo dài thật lâu, cho tới khi còn chưa đi tới Vườn Cửu Thái (4), cậu lại thấy có rất nhiều sinh viên đang xúc động tụ hợp lại giữa khoảng đất trống trong trường học. “Quốc sỉ, các bạn học, đây chính là quốc sỉ!” Nhóm sinh viên tụ tập mít-tinh này, nam thì mặc áo màu đen kiểu Tôn Trung Sơn, nữ thì đều mặc váy sam màu trắng thuần. Giang Sầu Dư hướng mắt nhìn lên trên, thấy phía sau lưng họ, là một biểu ngữ thật lớn, chữ bên trên viết bằng thuốc đỏ cực kì nhiệt huyết: “Đuổi bọn khấu Nhật, trả lại non sông!” Mà dưới biểu ngữ lại treo một cái vòng hoa rất lớn, trong vòng hoa có một chữ “Tế”* màu đen ghê người. *Gốc:奠 (Điện): cúng, tế. “Các bạn học, chẳng lẽ chúng ta còn muốn cứ đi tới đi lui như vậy sao? Thủ đô của chúng ta đã bị chiếm, anh em chúng ta bị giết hại, chị em chúng ta bị lăng nhục, mà chúng ta thì sao? Chẳng lẽ cứ muốn kéo dài cuộc sống đào vong trốn chui trốn nhủi trong núi sâu sao? Đất nước đã không còn thì đọc sách có lợi ích chi đâu?” Giang Sầu Dư liếc mắt nhìn thoáng qua, thấy Phạm Nhân Kiệt cũng ở trong đám người này, vành mắt vẫn đỏ hồng. “Thế này là sao?” Giang Sầu Dư thấp giọng hỏi. Phạm Nhân Kiệt khụt khịt: “Sau khi Nam Kinh bị bao vây, quân Nhật tàn sát suốt một tháng, mấy chục vạn quân dân đã bị sát hại rồi, đã có bạn học muốn xếp bút nghiên theo việc binh đao.”(5) “Ừ.” Giang Sầu Dư chỉ đáp lại như vậy rồi xoay người rời khỏi đó. “Đúng là thằng quái nhân không tim không phổi.” Phạm Nhân Kiệt không nhịn được mà mắng lên. Giang Sầu Dư đi trên con đường nhỏ dính đầy bùn đất, hai sườn rừng được ánh nắng lập đông ấm áp chiếu vào nhuộm lên màu vàng kim. Cậu đột nhiên nhẹ giọng ngâm thơ: “Tà dương kỉ độ, hà sơn kim nhật, hồng ân biến nhiễm.”(6)